Dlaczego to wszystko jest takie drogie?

[deshipu]

Pojawiają się tutaj co jakiś czas dyskusje o kosztach naszego hobby i o porównywaniu cen w różnych sytuacjach. Sam ostatnio zacząłem sprzedawać swoje projekty na Tindie, więc postanowiłem napisać artykuł wyjaśniający dlaczego rzeczy nowe, niszowe i robione przez hobbystów są takie drogie, podczas gdy takie Raspberry Pi Zero można kupić za 50zł (i dwa razy tyle kosztu wysyłki). Przy okazji być może wyjaśni to też dlaczego tak wiele kickstarterów się nie udaje.

Różnica pomiędzy projektem a produktem

Większość z nas ma już jakieś tam doświadczenie w realizowaniu projektów elektronicznych. Wymyśliliśmy (lub skopiowaliśmy z noty katalogowej) schemat, zaprojektowaliśmy płytkę, wytrawiliśmy ją, zamówiliśmy próbki części, zlutowaliśmy wszystko, zaprogramowaliśmy, zdebugowaliśmy, pięknie nam działa, koniec. Czas otwierać szampana i zakładać stronę na kickstarterze, już wkrótce wszyscy hobbyści będą mogli korzystać z naszego wspaniałego nowego produktu, który kosztował nas dużo mniej niż podobne produkty dostępne w sklepach, a przecież wyprodukowaliśmy tylko jedną sztukę -- w masowej produkcji powinno być jeszcze tańsze, prawda?

Tak właśnie miałem z moim shieldem. Udało mi się gdzieś kupić okazyjnie matryce ledowe, które wielkością pasują idealnie do D1 Mini i aż się proszą o shielda. Napisałem też ostatnio bilbiotekę do obsługi HT16K33, który bardzo łatwo taką macierzą steruje. Tylko dodać dwa oporniki do I2C i gotowe. Będę to sprzedawał za dolara od sztuki.

Kilka miesięcy i 5 prototypów później już nie byłem taki pewien. Oczywiście, błędy, które popełniałem były głupie i wynikały z roztargnienia i zbyt dużej pewności siebie. W końcu to taki prosty projekt. Mimo to czas mija, części na kolejne prototypy kosztują. Kilka razy projekt porzuciłem, ale jakoś zawsze jednak do niego wracałem. W końcu na początku roku uzyskałem coś, z czego byłem w miarę zadowolony. (Muszę tu przyznać, że projekt rzeczywiście był wyjątkowo pechowy, no ale nie kontrolujemy tego i nigdy nie możemy zakładać, że wszystko się uda.)

No dobra, to teraz czas rozpocząć produkcję "masową". Powiedzmy 40 sztuk -- powinno się sprzedać błyskawicznie, jak tylko ludzie to zobaczą, to na pewno się rzucą i wtedy będę mógł zrobić kolejną partię, 400 albo i 4000 sztuk. No dobra, to gdzie najlepiej zrobić 40 płytek? Zdecydowałem się na DirtyPCB z ich ofertą 10 (+/-1) płytek o wymiarach 5x5cm -- bo udało mi się wcisnąć w tym obszarze cztery swoje płytki, a pozwalają na panelizację. Poprawiłem kilka detali, wcisnąłem po 4 płytki w jeden gerber, zamówiłem. Miesiąc później nadal czekam na płytki -- piszę do nich o co chodzi, zawsze płytki w 2 tygodnie były -- a oni mi odpisują, że mają dużą kolejkę po chińskim nowym roku, do tego musieli zmienić wykonawcę, etc. Acha, jako bonus, zmienili ostatnio wygląd strony i od tego czasu nie pokazuje się obrys płytki na podglądzie. Niby drobiazg, ale będzie to istotne później.

W międzyczasie zamówiłem macierze i czipy. Płytki są małe, więc użyłem w nich najmniejszej wersji HT16K33, z minimalną liczbą nóżek. Okazuje się, że trudno znaleźć je w większych ilościach i są droższe. No trudno, kilka centów na czipie mnie nie zbawi, a płytki już zamówiłem. No to teraz macierze. Okazuje się, że są dwa rodzaje -- ze wspólna anodą i ze wspólną katodą. Oczywiście w przypadku macierzy 8x8 nie ma tu absolutnie żadnej różnicy, bo obie wersje mają po prostu LED-y podłączone do kolumn i wierszy, ale różnią się one wyprowadzeniami. Zatem należy uważać co się zamawia -- oczywiście najtańsze oferty nie mają w opisie informacji o tym jakie mają wyprowadzania albo jakiego są typu -- nie będę ryzykować kupowania 40 macierzy, które się potem okażą złe. Zatem trzeba wziąć te droższe. Zazwyczaj są w paczkach po 10 sztuk, więc sobie wymyśliłem, że zamówię różne kolory i ludzie będą sobie mogli wybrać. Doskonale, ale wszystko, co nie jest czerwone, jest dwa razy droższe. No trudno. To pewnie w ramach promowania komunizmu. Wysyłka na szczęście darmowa, zamówione.

Mniej więcej dwa tygodnie po tych zamówieniach, pracując nad innymi projektami zorientowałem się, że co prawda mam zapas oporników, ale nie aż tyle, żeby zmontować te wszystkie macierze. No to jeszcze zamówiłem oporniki, 500 sztuk na zapas.

Przyszły macierze. Zamawiając nie zauważyłem, że wszystkie są od tego samego sprzedawcy, więc przyszły w jednej paczce, która przez to przekroczyła próg cła i dopłaciłem drugie tyle za cło (tu gdzie mieszkam płaci się cło i "opłatę manipulacyjną" za to, że sprawdzili co to jest i oclili, która wynosi często więcej niż samo cło). Kolejna kosztowna pomyłka. W tym momencie już wiedziałem, że za dolara ich sprzedawać nie będę.

Przyszły w końcu płytki. Okazało się, że zrobiłem błąd w projekcie i otwór na środku płytki, który powinien rozdzielać panele, nie jest wycięty. Oczywiście zemścił się brak podglądu, ale ostatecznie to moja wina. Dwa dni zajęło mi powycinanie 40 płytek dremelem.

To teraz składanie. Najpierw polutowałem do wszystkich płytek oporniki i czipy. Oczywiście przez nieuwagę na dwóch płytkach czipy przylutowałem odwrotnie.

Pojawiły się pierwsze zamówienia. Polutowałem do końca zamówione egzemplarze, przetestowałem czy działają i... jak ja mam to wysłać? Potrzebuję kopert bąbelkowych. W domu znalazłem dwie, na razie wystarczy, ale trzeba kupić więcej. Poszedłem na pocztę, popatrzyłem na ceny kopert i stwierdziłem, że zamówię je z Chin. No ale trzeba najpierw wysłać zamówienia. Ustalając ceny sprawdziłem koszty wysyłki na stronie poczty, więc teraz całkiem pewnie podaje pani w okienku koperty i mówię, że chcę to wysłać. Pani mierzy grubość i mówi, że musi wysłać jako paczkę, cztery razy drożej. No trudno, płacę i wracam do domu.

Zamówiłem koperty (oczywiście dziesięć razy taniej niż na poczcie) i dodałem do strony produktu informację o tym, że wysyłam z nieprzylutowanymi nóżkami, bo inaczej się nie mieści do koperty. Biorę się za lutowanie pozostałych macierzy. Polutowałem wszystkie kolory i zabieram się za sprawdzanie -- zrobiłem sobie testing rig, tak że dość prosto mogę podłączyć i odpalić prosty program zapalający wszystkie piksele. Wszystkie niebieskie sprawne. Wszystkie czerwone sprawne, tylko w jednym miejscu mostek z cyny do usunięcia. Sprawdzam białe -- sprawna co druga. Hmm. Patrzę na kilka macierzy, które mi zostało -- oczywiście oznaczenia góra/dół mają całkowicie losowo -- a to według nich je lutowałem. Odlutować tego teraz już nie ma jak, połowa do wyrzucenia.

Przyszły koperty, pojawiło się więcej zamówień. Skończyły mi się piny -- używałem tych, które miałem w zapasie -- trzeba zamówić. Kończy mi się rolka cyny, grot lutownicy zaczyna wykazywać oznaki zużycia. Moja lutownica jest markowa i droga i takież są też do niej groty. Wysyłam to, co mam zrobione aż się nie skończą -- średnio 1-2 zamówienia tygodniowo. Więcej nie będę raczej tego robić. Wszystkie projekty udostępniłem na otwartej licencji -- może jakiś Chinczyk to weźmie i zacznie produkować taniej i z darmową wysyłką.

Koniec końców, wyszło około $5 za sztukę, z około $2 za wysyłkę do tego. Czyli siedem razy więcej, niż szacowałem. Oczywiście nie wliczyłem w cenę własnej robocizny -- ani godzin spędzonych na projektowaniu i testowaniu, ani na składaniu tego, ani na bieganiu na pocztę i wysyłaniu. Siedzę i czekam aż płytki dotrą do klientów -- i boję się, że coś będzie nie tak i trzeba będzie oddawać im kasę albo wysyłać nowe.

Duży może więcej

No dobra, to jakim cudem możemy kupować te płytki za $2 z darmową wysyłką? Dlaczego chińscy producenci nie mają takich problemów? Powodów jest kilka:

Po pierwsze, mają subsydiowaną przez rząd darmową wysyłkę i wszystkie części dostępne na miejscu bez cła. Mogą kupować te najtańsze części bez dokumentacji, bo po prostu sobie sprawdzą czy wyprowadzenia są dobre.

Po drugie, produkują w naprawdę gigantycznych ilościach i mają hurtowe ceny. Dodatkowo potrafią wynegocjować sobie naprawdę dobre warunki.

Po trzecie, nie robią w zasadzie żadnej kontroli jakości. To jest krok, który u mnie okazał się najbardziej kosztowny -- nie dlatego, że był czasochłonny, choć był, ale dlatego, że wadliwych produktów nie sprzedam -- a Chińczyk by sprzedał.

Po czwarte, mają naprawdę dobrze ogarnięty cały proces, wszystko przygotowane z góry, robili to już wiele razy, więc wiedzą czego się spodziewać. U mnie wiele kosztów wynikało z tego, że coś przegapiłem albo zapomniałem -- tam, nawet jeśli coś takiego się na początku zdarzy, to te koszty znikną przy takiej skali.

Po piąte, nie mają kosztów projektowania, bo to są w większości otwarte projekty, które ktoś już im zaprojektował. Nawet jeśli musi na to spojrzeć specjalista, to znowu koszt jego pensji znika przy tej skali.

Czyli kupować tylko od Chińczyka?

Z ekonomicznego punktu widzenia, wydaje się to logiczną decyzją -- w końcu pieniądze nie rosną na drzewach. Najlepiej więc projektować wszystko tak, żeby używało tanich chińskich modułów?

Taka taktyka działa dobrze na krótką metę. Jednak jest jeden podstawowy problem -- oni rzadko projektują coś nowego, nawet kiedy to robią, to nie jest to zbyt długo wspierane. W tym samym czasie technika galopuje do przodu i pojawiają się nowe rozwiązania. Potrzebujemy nowych projektów i potrzebujemy społeczności wokół nich, które będą je wspierać. Zatem być może jednak warto kupić czasem taki "przedrożony" nowy produkt -- w ramach inwestycji na przyszłość.

[Treker (Damian Szymański)]

Ah, jakie to prawdziwe 🙂 Można się naprawdę zdziwić zaczynając robić takie projekty ile po drodze jest kosztów i ile może się zdarzyć. Do Twojego wpisu można dopisać jeszcze osobny "rozdział" o tym, co dzieje się przy trochę większej ilości zamówień (ale nie tak dużej, aby wszystkie koszty "znikały" w całej skali). Zaczynają się regularne maile i telefony od klientów, reklamacje (nawet jeśli produkt jest sprawny), zwroty, paczki giną na poczcie. Do to tego czas potrzebny na pakowanie i wysłanie zamówienia wcale nie jest marginalny. Na koniec jeszcze wypadałoby zapłacić podatki itd. i nagle się okazuje, że te ceny w sklepach nie są takie olbrzymie 😉

[Elvis]

A mnie ten artykuł trochę rozbawił. Wniosek jest taki:

Zatem być może jednak warto kupić czasem taki "przedrożony" nowy produkt -- w ramach inwestycji na przyszłość.

Z drugiej strony autor wszystko kupował w Chinach, najtaniej jak się dało - za sprowadzanie kopert należy się chyba medal.

Czyli inaczej podsumowanie mogłoby brzmieć tak:

"Jeśli ktoś Kalemu zabrać krowy (...) to jest zły uczynek (...). Dobry, to jak Kali zabrać komu krowy."

[deshipu]

Wszystko mi opadło. Naprawdę brakuje mi słów na odpowiedź.

[ Dodano: 13-04-2017, 14:35 ]

@Elvis mogę ci obiecać, że jeśli cokolwiek zamówisz, to specjalnie dla ciebie wyślę ci to w ręcznie robionej hipsterskiej kopercie z ekologicznego recyklowanego papieru za 40 franków. I doliczę to do ceny wysyłki, oczywiście. Żebyś się nie czuł, że dostajesz jakąś taniochę z Chin.

[Polecacz 101]

Produkcja i montaż PCB - wybierz sprawdzone PCBWay!
   • Darmowe płytki dla studentów i projektów non-profit
   • Tylko 5$ za 10 prototypów PCB w 24 godziny
   • Usługa projektowania PCB na zlecenie
   • Montaż PCB od 30$ + bezpłatna dostawa i szablony
   • Darmowe narzędzie do podglądu plików Gerber
Zobacz również » Film z fabryki PCBWay

[Treker (Damian Szymański)]

Panowie, spokojnie, nie ma co się emocjonować 😉 Dodam, że na poczcie w Polsce ceny kopert również nie zachęcają do zakupów. W normalnych sklepach ceny są już zdecydowanie lepsze 😉