KursyPoradnikiInspirujące DIYForum

Taśmy LED. Jak dobrać oświetlenie do kuchni lub warsztatu?

Taśmy LED. Jak dobrać oświetlenie do kuchni lub warsztatu?

Taśmy LED to popularny sposób oświetlenia blatu kuchennego lub np. stołu warsztatowego. Z tego poradnika dowiesz się, jaką taśmę LED wybrać oraz jak ją poprawnie zamontować.

Barwa taśmy LED i jej moc to podstawy, mało kto pamięta jednak o współczynniku CRI, który też jest ważny. Na co jeszcze trzeba zwrócić uwagę?

Czego dowiesz się z tego artykułu?

Omówione zostały tu najważniejsze aspekty doboru taśm LED, które mają pełnić funkcję silnego oświetlenia roboczego, np. nad blatem kuchennym lub stołem warsztatowym. Od doboru barwy i współczynnika CRI, przez ustalanie niezbędnej mocy, aż po wybór zasilacza i sterownika. W tekście znaleźć można też praktyczne porady dotyczące montażu.

Jaką taśmę LED wybrać? Podstawy w skrócie

Mnóstwo osób chciałoby wykorzystać taśmy LED do oświetlenia głównego, np. do dobrego oświetlenia blatu kuchennego. Oferta jest ogromna. Jaką taśmę kupić, a jakich taśm unikać? Jak je zamontować i zasilać? W największym skrócie:

  1. Nigdy nie należy stosować najtańszych taśm dostępnych w danym sklepie!
  2. Zawsze trzeba naklejać taśmy na aluminiowym profilu (radiatorze).
  3. Zawsze trzeba stosować zasilacz z zapasem mocy (prądu).

Najlepiej kupić klasyczną jednokolorową taśmę 12-woltową o barwie według upodobania: białej ciepłej, białej neutralnej lub białej zimnej. Wystarczy taśma LED o stopniu ochrony IP20 lub ewentualnie IP65 (pokryta warstwą przezroczystego tworzywa – żelu, który ochroni diody przed wilgocią).

Taśmy LED o różnym stopniu ochrony (IP20 – u góry, IP65 – na dole)

Taśmy LED o różnym stopniu ochrony (IP20 – u góry, IP65 – na dole)

Jaką barwę taśmy LED wybrać?

To zależy głównie od upodobań, ale też od koloru blatu i frontów szafek. Światło białych diod LED może być ciepłe (temperatura barwowa 2700–3500 K), neutralne (4000–5500 K) albo zimne (>6000 K). Tylko nieliczni preferują światło białe zimne. Wielu akceptuje odcień neutralny, a mnóstwo osób chce mieć w kuchni światło ciepłe, stwarzające – zgodnie z nazwą – wrażenie ciepła i przytulności.

Barwa taśmy LED to kwestia indywidualna – symulacja oświetlenia LED (od barwy zimnej do ciepłej)

Barwa taśmy LED to kwestia indywidualna – symulacja oświetlenia LED (od barwy zimnej do ciepłej)

Od niedawna dostępne są też taśmy podwójne (zwykle oznaczane jako CCT), zawierające oddzielnie sterowane rządki diod ciepłych i zimnych. Pozwalają one na płynną zmianę barwy, wymagają jednak odpowiedniego sterownika.

Jaki współczynnik CRI taśmy LED wybrać?

Barwa (temperatura barwowa, odcień) to jedno, ale ogromnie ważna jest też „jakość światła”, określana za pomocą współczynnika CRI (ang. color rendering index, inaczej współczynnik Ra). Zrozumienie, czym jest „jakość światła”, umożliwia poniższa symulacja, która pokazuje różnice między wyglądem przedmiotu oświetlonego za pomocą taśm LED o różnym współczynniku CRI.

Minimalna wartość współczynnika CRI to 80. Jeżeli wartość tego parametru dla wybranej taśmy nie jest podana, to najprawdopodobniej jakość światła będzie bardzo słaba – będzie ono zwyczajnie „jakieś dziwne”, męczące oczy.

Do oświetlenia miejsca przygotowania i spożywania posiłków naprawdę warto poszukać taśm LED o współczynniku CRI co najmniej 80, ale zdecydowanie lepiej nieco droższych – o współczynniku CRI co najmniej 90, które dają „przyjemniejsze światło”. Wartość współczynnika CRI wbrew pozorom okazuje się bardzo ważna! Poszukiwania warto zacząć od taśm o wysokim współczynniku oddawania barw CRI (tzw. taśmy High CRI).

Jakiej mocy powinna być taśma LED do kuchni?

Długość i moc taśmy należy dostosować do potrzeb, w tym do długości szafek kuchennych. Większość taśm LED montowanych w listwach pod szafkami kuchennymi daje mało światła i jest tak naprawdę oświetleniem efektowym, a nie roboczym. Tymczasem podczas przygotowywania potraw pożądane jest silne oświetlenie, rzędu 300–500 luksów, czyli lumenów na metr kwadratowy.

Obliczenia luksów i lumenów nie są najłatwiejsze, jednak z powodzeniem można dużo prościej dobrać moc taśmy przez analogię. Otóż w przybliżeniu można przyjąć, że odpowiednikiem klasycznej żarówki 100-watowej, tzw. setki, jest biała taśma LED o mocy 20–30 W (zależnie od rodzaju taśmy).

Jeżeli chcemy np. dobrze oświetlić blat roboczy o długości 120 cm, to możemy zastosować taśmy LED będące odpowiednikiem dwóch żarówek 60-watowych. Odpowiednikiem lampy 120-watowej będzie biała taśma o mocy 24–36 W – to stosunkowo dużo, można jednak nakleić dwie taśmy LED obok siebie. Jeżeli inny odcinek blatu nie będzie miejscem pracy, natężenie oświetlenia może być mniejsze – dla 120-centymetrowej szafki może wystarczyć odpowiednik żarówki 60-watowej, czyli taśma LED o mocy 12–18 W.

Oświetlenie kuchenne (z lewej zastosowana jedna taśma, z prawej dwie obok siebie)

Oświetlenie kuchenne (z lewej zastosowana jedna taśma, z prawej dwie obok siebie)

Mowa o watach (mocy pobieranej), a nie o metrach, ponieważ taśmy LED mają różną moc – od 4 do nawet 30 W na metr długości. Te najsłabsze nie nadają się do oświetlenia głównego. Z kolei te najsilniejsze, o mocy powyżej 20 W/m, są na pozór najlepsze, ale mogą okazać się nietrwałe, bo łatwo je przegrzać.

Przykładowo: jeżeli sumaryczna moc ma wynieść 24–36 W, a zakupiona taśma ma 12 W/m, to potrzebujemy 2–3 metrów takiej taśmy.

Jaką gęstość diod wybrać?

Najtańsze taśmy o małej mocy mają zamontowanych tylko 30 diod na metr (diody rozmieszczone są co 3,3 cm), brzydko wyglądają i mają za małą moc – zapomnij o takich taśmach!

Większe zagęszczenie diod da lepszy, równomierny efekt

Większe zagęszczenie diod da lepszy, równomierny efekt

Absolutne minimum to 60 diod na metr, czyli 300 diod w 5-metrowej taśmie. Zdecydowanie ładniej wyglądają taśmy mające co najmniej 96 diod na metr, a jeszcze lepiej – 120 diod na metr lub więcej.

Jak zamontować taśmę LED?

Śmiertelnym wrogiem wszelkich diod LED jest wysoka temperatura. Dlatego taśm nie należy naklejać wprost na szafkę, tylko na aluminiowy profil, który ukierunkuje światło i – co ważniejsze – zapewni dobre chłodzenie, a tym samym zagwarantuje wieloletnią trwałość diod LED. Naklejenie taśmy wprost na drewnopodobną szafkę oznacza słabe warunki chłodzenia i bardzo często już po kilku miesiącach, a czasem nawet tygodniach, skutkuje utratą jasności kolejnych diod taśmy.

Regułą powinno być naklejanie taśm LED na aluminiowe profile, które służą jako radiator (taśmy o IP20, IP65 mają na spodzie taśmę samoprzylepną). W handlu dostępne są dedykowane profile z kloszem (zaślepką z mlecznego tworzywa sztucznego) – są bardzo dobre do oświetlenia efektowego, ale z moich doświadczeń wynika, że słabo sprawdzają się w roli silnego oświetlenia głównego, ponieważ taki zamknięty profil i mleczna szybka pochłaniają nawet około połowy wytwarzanego światła. Jeśli już, to należy stosować gotowe profile aluminiowe do LED, a nie profile z tworzywa sztucznego.

Aluminiowe profile przeznaczone do taśm LED

Aluminiowe profile przeznaczone do taśm LED

Osobiście nie polecam gotowych profili. Zamiast nich proponuję estetycznie zamontować zwyczajne kątowniki aluminiowe o grubości ścianki 2 mm (1–3 mm), najlepiej o niejednakowej długości boków.

Dobrze zamontowane zwyczajne, tanie aluminiowe profile też wyglądają estetycznie

Dobrze zamontowane zwyczajne, tanie aluminiowe profile też wyglądają estetycznie

Dłuższy bok powinien mieć 2–3 cm, a krótszy 0,5–2 cm. Na dłuższy zostaną naklejone taśmy LED (często dla uzyskania potrzebnej ilości światła trzeba nakleić dwie, a niekiedy nawet trzy taśmy obok siebie). Widoczny z zewnątrz krótszy bok kątownika skieruje światło w dół i nie dopuści do oślepiania osób siedzących przy szafkach, co w praktyce okazuje się bardzo ważne. Zwykle, aby oświetlić także krawędź blatu, a nie oślepiać ludzi, trzeba taki kątownik zamocować nieco przechylony.

Inne szczegóły takiej realizacji oświetlenia szafek kuchennych pokazuje poniższa fotografia – widzimy tu zwyczajny kątownik 20 × 15 × 2 mm i taśmy białe ciepłe (3000 K) o mocy około 10 W/m (CRI 90) o szerokości 8 mm.

Praktyczne wykorzystanie zwyczajnego kątownika 2 × 1,5 cm

Praktyczne wykorzystanie zwyczajnego kątownika 2 × 1,5 cm

Kto nie ma doświadczenia, na wszelki wypadek powinien zastosować szerszy kątownik, o szerokości dłuższego boku 30 mm. Nie tylko zapewni to lepsze chłodzenie, ale w przyszłości można też będzie dokleić nową taśmę, gdyby po pierwszych próbach okazało się, że natężenie światła jest za małe (co zdarza się dość często) albo że barwa światła jest za zimna (wbrew pozorom większość osób za najlepsze uznaje taśmy białe ciepłe, a nie białe neutralne, a tym bardziej nie zimne). Dlatego taśmę zawsze warto naklejać tak, żeby można było potem obok nakleić drugą. Naklejanie taśmy należy przeprowadzić starannie, bo jej oderwanie i ponowne naklejenie jest praktycznie niemożliwe.

Jak ciąć i łączyć taśmy LED?

Taśmy 12-woltowe można ciąć zwykłymi nożyczkami na potrzebną długość co kilka centymetrów (co trzy diody), w miejscach zaznaczanych często symbolem nożyczek albo przynajmniej kreskami. 

Każda taśma LED ma zaznaczone miejsca cięcia

Każda taśma LED ma zaznaczone miejsca cięcia

Taśma 12-woltowa jest bowiem zbudowana z sekcji, w których w szereg połączone są trzy diody i rezystor ograniczający prąd. Przecięcie taśmy w odpowiednim miejscu nie wpłynie negatywnie na jej działanie, a odcięty kawałek będzie również sprawny – można go wykorzystać w identycznych sposób.

Schemat elektryczny 12-woltowych taśm LED

Schemat elektryczny 12-woltowych taśm LED

Odcinki taśm można łączyć różnymi złączkami oferowanymi przez sprzedawców taśm, można je też zwyczajnie lutować – zadanie to może jednak sprawiać trudności osobom, które nie miały wcześniej styczności z lutownicą.

Popularne złącza stosowane przy taśmach LED

Popularne złącza stosowane przy taśmach LED

Zwykle taśmy trzeba ciąć i wtedy najpewniejsze jest przylutowanie kabli zasilających (linki) wprost do miedzianych punktów lutowniczych taśmy. Trzeba to zrobić delikatnie, gdyż przegrzanie może doprowadzić do zwarcia obwodu elektrycznego do aluminiowego profilu (radiatora).

Przewody do taśm LED można również zwyczajnie przylutować

Przewody do taśm LED można również zwyczajnie przylutować

Przewody zasilające nie muszą być grube, w standardowej instalacji kuchennej wystarczy przekrój żył 0,35–0,5 mm². Przewody do taśm należy lutować ostrożnie i delikatnie, aby uniknąć przegrzania i zwarć.

Jaki zasilacz do taśmy LED?

Znając potrzebną moc taśmy, można dobrać 12-woltowy zasilacz o odpowiedniej mocy i odpowiednim prądzie. Wystarczy jakikolwiek zasilacz napięcia stałego 12 V o właściwej wydajności prądowej. Przykładowo: jeżeli 12-woltowa taśma ma moc 24 W, teoretycznie potrzebny jest zasilacz 2-amperowy. Koniecznie należy jednak zastosować zasilacz silniejszy, co najmniej 3-amperowy, a nawet większy, dlatego że praca przy maksymalnym obciążeniu zawsze poważnie zwiększa ryzyko awarii (zwłaszcza w przypadku tanich chińskich zasilaczy).

Zasadniczo wystarczy jakikolwiek zasilacz prądu stałego 12 V i najzwyklejszy włącznik, ale warto pomyśleć, czy nie użyć albo jakiegoś regulatora, albo od razu zasilacza z regulacją przeznaczonego do taśm LED (ale nie zasilacza „prądowego do ledów”).

Jaki sterownik do taśmy LED?

Sieciowy zasilacz 3-amperowy (230VAC/12VDC 3A) z dotykowym wyłącznikiem i regulacją pokazany został na poniższej fotografii. Zasadniczo opisany jest on jako łazienkowy zasilacz-regulator dotykowy, umieszczany za lustrem, obsługiwany przez dotknięcie lustra w miejscu, gdzie z tyłu jest ten regulator.

Przykład zasilacza z dotykową regulacją (niebieski obszar)

Przykład zasilacza z dotykową regulacją (niebieski obszar)

W poniższym przypadku dwa takie zasilacze nietypowo przyklejone są pod szafkami kuchennymi. Dotykowy sensor nie tylko włącza i wyłącza, ale pozwala też płynnie ustawić potrzebną jasność. Jego dłuższe przytrzymanie powoduje stopniowe albo rozjaśnienie do maksimum, albo znaczną redukcję jasności i zatrzymanie jej w tym stanie.

Regulatory pozwalają dowolnie ustawiać jasność taśm LED

Regulatory pozwalają dowolnie ustawiać jasność taśm LED

Można również kupić sam regulator jasności taśm LED. Przykładowy element tego typu widoczny jest poniżej. Jest to regulator dotykowy, za pomocą którego można sterować taśmą LED pobierającą maksymalnie 5 A. Sterownik ten wymaga oczywiście oddzielnego zasilacza 12-woltowego, co w tym przypadku może być zaletą (zasilacz może być schowany w innym miejscu niż regulator).

Przykład oddzielnego regulatora jasności taśm LED

Przykład oddzielnego regulatora jasności taśm LED

Osoby szukające bardziej zaawansowanych rozwiązań mogą pokusić się o zakup sterowników z Wi-Fi. Przykład takiego urządzenia widoczny jest poniżej. Sterownik ten jest zasadniczo przeznaczony do taśm wielokolorowych, ale może też sterować pojedynczymi, zarówno za pomocą oddzielnego pilota radiowego, jak i smartfona z odpowiednią aplikacją (połączonego z internetem).

Przykład rozbudowanego sterownika do taśm LED

Przykład rozbudowanego sterownika do taśm LED

Pułapki przy zakupie taśm LED

O czym warto jeszcze pamiętać, gdy szuka się taśm LED? Do silnego oświetlenia roboczego nie nadają się wielokolorowe taśmy RGBW (RGBWW) zawierające też diody białe – światło z takich taśm pełni funkcję dekoracyjną i jest zbyt słabe, aby być oświetleniem roboczym.

O zakupie nie należy decydować wyłącznie na podstawie ceny za metr taśmy! Przed podjęciem wyboru trzeba przeliczyć cenę na 1 W mocy albo na 10 W mocy taśmy. Taśmy LED sprzedawane są najczęściej w odcinkach 5-metrowych i podana moc albo dotyczy całego 5-metrowego odcinka (15–150 W), albo przypada na metr taśmy (4–30 W).

Piotr Górecki

Czy wpis był pomocny? Oceń go:

Średnia ocena 4.7 / 5. Głosów łącznie: 120

Nikt jeszcze nie głosował, bądź pierwszy!

Artykuł nie był pomocny? Jak możemy go poprawić? Wpisz swoje sugestie poniżej. Jeśli masz pytanie to zadaj je w komentarzu - ten formularz jest anonimowy, nie będziemy mogli Ci odpowiedzieć!

O autorze: Piotr Górecki

Piotr Górecki
Popularyzator elektroniki, konstruktor z ponad 30-letnim doświadczeniem, autor książek i tysięcy artykułów omawiających różne aspekty elektroniki.

led, oświetlenie, taśma

Trwa ładowanie komentarzy...