Kursy • Poradniki • Inspirujące DIY • Forum
Efekt Dunninga–Krugera to jeden z tzw. błędów poznawczych, który skutkuje problemem z oceną własnych umiejętności. Wpływa to bezpośrednio na poziom dyskusji internetowych.
Na czym dokładnie polega ten efekt i dlaczego powinny zdawać sobie z niego sprawę zarówno osoby początkujące, jak i te doświadczone?
Fora dyskusyjne to miejsca, w których spotykają się i początkujący w danej dziedzinie, i bardziej doświadczeni. Jedną z przeszkód na drodze do kulturalnych dyskusji bywa efekt Dunninga–Krugera, który sprawia, że część internautów przecenia swoje umiejętności, inni zaś nie doceniają posiadanej przez siebie wiedzy.
Warto wiedzieć, czym jest efekt Dunninga–Krugera i jakie zagrożenia może nieść w kontekście dyskusji internetowych. Artykuł ten będzie świetnym uzupełnieniem polityki przyjaznego forum, która obowiązuje na Forbocie.
Efekt Dunninga–Krugera to błąd poznawczy opisany przez Davida Dunninga oraz Justina Krugera, czyli naukowców z Uniwersytetu Cornella. Według Wikipedii błąd ten jest zjawiskiem psychologicznym polegającym na tym, że osoby z małym doświadczeniem w jakiejś dziedzinie mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności w danym obszarze, a osoby wysoko wykwalifikowane mają tendencję do zaniżania oceny swoich umiejętności.
W praktyce efekt ten uwidacznia się m.in. tak, że dopiero po pewnym zgłębieniu danej dziedziny zaczynamy sobie zdawać sprawę, jak bardzo jest ona rozległa i ile jeszcze o niej nie wiemy.
Poszerzanie umiejętności powoduje paradoksalnie uczucie coraz większej niewiedzy, ponieważ pojawia się coraz więcej pytań. Z kolei osoby początkujące w danej dziedzinie są na tyle nieświadome, że uważają, iż doskonale znają dany temat, a co za tym idzie – chętnie dzielą się wiedzą lub komunikują chęć rozpoczęcia prac nad projektem, który znacznie przekracza ich aktualne możliwości.
Efekt Dunninga-Krugera w praktyce podczas nauki nowych umiejętności
Efekt Dunninga–Krugera to zjawisko, które występuje w każdej dziedzinie życia. Jego podstawą jest brak świadomości – osobom bez doświadczenia wydaje się, że posiadają dużą wiedzę w danej dziedzinie, a osoby doświadczone uważają, że ich wiedza jest niewystarczająca, by się nią dzielić czy odgrywać rolę eksperta. Oba podejścia są problematyczne, a ich niepożądany skutek często objawia się w dyskusjach internetowych, gdy np. doświadczeni użytkownicy patrzą krytycznym okiem na nowicjuszy, którym wydaje się, że są już blisko opanowania całej wiedzy na temat danego zagadnienia.
Kruger i Dunning wskazali błąd poznawczy, który można nazwać efektem ponadprzeciętności. W jego wyniku ludzie miewają skłonności do przeceniania swoich umiejętności i cech w odniesieniu do innych osób. W przypadku umiejętności, które każdy może posiąść w mniejszym lub większym stopniu, osoby niedoświadczone z reguły:
Efektem tego typu zachowań jest wysoka pewność siebie, a co za tym idzie – chęć dzielenia się wiedzą, która nie jest niestety kompletna. Dlatego istnieje duże prawdopodobieństwo wprowadzenia innych osób w błąd, co jest widoczne w trakcie różnego rodzaju dyskusji internetowych. Chęć udzielania innym pomocy to pozytywny odruch, warto jednak zaznaczyć, że jest się osobą początkującą i nie ma się 100% pewności, że udzielana porada jest poprawna.
Fora internetowe to miejsce spotkań ludzi o podobnych zainteresowaniach, które chcą dzielić się własnymi doświadczeniami – w zdecydowanej większości przypadków każdy z uczestników ma dobre intencje
Takie przypadkowe wprowadzanie innych osób w błąd może prowadzić do uszczypliwości ze strony bardziej doświadczonych użytkowników forów, a zarazem posiadających większą wiedzę w danym temacie. W rezultacie nie tylko spada poziom dyskusji, ale często dochodzi też do kłótni między użytkownikami – a nie taki jest cel społeczności internetowych, które z założenia powstają w celu dzielenia się wiedzą i spostrzeżeniami dotyczącymi konkretnej dziedziny.
Równie ważnym problemem efektu Dunninga–Krugera jest nieprawidłowa ocena swoich umiejętności u osób doświadczonych. Wynika to z faktu, że zdobywając wiedzę, uświadamiamy sobie, jak dużo informacji zostaje jeszcze do zgłębienia, a zatem dochodzimy do wniosku, że tak właściwie jesteśmy jeszcze na bardzo niskim poziomie.
Niedocenianie posiadanej wiedzy jest niebezpieczne, bo może skutkować chęcią ciągłego doskonalenia, co sprawi, że zdobywana wiedza nigdy nie zostanie wykorzystana w praktyce.
Świetnym przykładem jest tutaj sposób opisu w CV własnych umiejętności obsługi programu Excel. Początkujący określi swoją znajomość tego narzędzia jako „bardzo dobrą”, a osoba ze znacznie większym doświadczeniem nie będzie aż tak optymistyczna, bo będzie miała świadomość, że korzysta biegle tylko z niewielkiego procenta funkcji dostępnych w tym narzędziu.
Jeśli uważasz, że świetnie znasz prawie całego Excela, to jest szansa, że padłeś ofiarą efektu Dunninga–Krugera
Przykładem może być też specjalista (elektronik lub programista), który zakłada, że najpierw musi poznać w 100% dany język lub daną technologię, a dopiero później zacznie ją wykorzystywać w praktyce. W efekcie nie następuje to nigdy, czego przyczyną jest świadomość, że nadal nie wie on wszystkiego na dany temat. Rozwiązaniem tego problemu mogłoby być korzystanie z posiadanej wiedzy, co pozwala w prostszy i szybszy sposób ją poszerzać oraz konfrontować z rzeczywistością.
Niska samoocena sprawia też, że nie jesteśmy skłonni do dzielenia się umiejętnościami, bo obawiamy się krytyki oraz tego, że nasza wiedza może być niewystarczająca.
Efekt Dunninga–Krugera i przeceniania lub niedoceniania swoich umiejętności dobrze widać na forach internetowych, gdzie z reguły udzielają się osoby o małym doświadczeniu oraz kilku doświadczonych użytkowników (ekspertów). Oprócz tego istnieje druga, duża grupa użytkowników, która znajduje się na średnim poziomie, ale ze względu na zbyt surową ocenę swoich umiejętności unika ona zabierania głosu w dyskusji, jedynie ją czytając. Oczywiście jest również trzecia grupa, która jedynie czyta i nie udziela się, bo nie czuje takiej potrzeby – to jednak zupełnie inne zagadnienie.
W efekcie forum funkcjonuje dobrze, ale nie tak dobrze, jak mogłoby, bo wraz ze wzrostem liczby aktywnych użytkowników możliwe byłoby prowadzenie coraz dłuższych i ciekawszych dyskusji.
Problemem osób posiadających stosunkowo duże doświadczenie w danej dziedzinie jest również fakt, że mają one skłonności do krytykowania tych, którzy wskutek opisywanego efektu Dunninga–Krugera są zbyt optymistyczni co do swojej wiedzy.
Droga do bycia ekspertem w danej dziedzinie może być trudniejsza, niż nam się wydaje – nie oznacza to jednak, że na wcześniejszych etapach nie możemy dzielić się wiedzą z innymi
Warto mieć świadomość, że doświadczenie, a co za tym idzie – umiejętność szerszego spojrzenia na dany problem warto wykorzystać w celu dzielenia się wiedzą z innymi użytkownikami. Krytyka jest w tym przypadku nieuzasadniona, bo każdy kiedyś zaczynał, a więc podchodził do wszystkiego entuzjastycznie i z wiarą we własne umiejętności. Zagłębienie się w temat pokazało, jak dużo jeszcze należy się nauczyć, by zyskać pozycję eksperta.
PPF: Jeśli musisz, to krytykuj z klasą. Wskaż zauważony błąd i kulturalnie wytłumacz, jak można go uniknąć. Wykaż się wiedzą i udziel wartościowej porady.
Co pomaga walczyć z efektem Dunninga–Krugera? Przede wszystkim świadomość, która powinna dotyczyć zarówno jego istnienia, jak i negatywnych konsekwencji z nim związanych. Oczywiście dotyczy to zarówno osób o mniejszym, jak i większym doświadczeniu. Te pierwsze powinny zacząć zdawać sobie sprawę z faktu, że na początku kariery w danej branży nie da się być nieomylnym, a pewność siebie powinna opierać się na wiedzy, która musi być weryfikowana. Osoby z doświadczeniem w danym temacie powinny natomiast uwierzyć w swoją wiedzę i zacząć wykorzystywać ją w praktyce.
Zdobycie kompletnej wiedzy z danego zakresu może być niemożliwe, jednak nawet przyswojenie jej części pozwala korzystać z nowych umiejętności w praktyce.
Kłótniom w internetowych dyskusjach, które wynikają z efektu Dunninga–Krugera, można zapobiec. Wystarczy mieć świadomość tego, że nie ma ludzi nieomylnych, a zatem nie jesteśmy tacy ani my sami, ani inni. Co więcej, każdy może mieć inny punkt widzenia lub inny sposób na rozwiązanie danego problemu, nawet jeżeli jest on błędny. Mylić się jest bowiem rzeczą ludzką.
Warto mieć świadomość, że efekt Dunninga–Krugera nie jest jedynym błędem poznawczym, który utrudnia kulturalne dyskusje internetowe. W ramach zaspokojenia ciekawości warto przeczytać np. na Wikipedii listę błędów poznawczych – a oto dwa inne przykładowe błędy tego typu:
Przykładem innego zjawiska, które utrudnia dyskusje internetowe, może być efekt potwierdzenia, czyli błąd poznawczy sprawiający, że przyjmujemy do wiadomości tylko te informacje, które odpowiadają naszym wcześniejszym założeniom, niezależnie od tego, czy są one prawdziwe, czy błędne.
Poszukując rozwiązania danego problemu, warto być otwartym na różne opcje
W efekcie możemy ignorować informacje, które nie pasują do przyjętej wcześniej tezy. Tego typu osób nie da się przekonać do swoich racji, ponieważ stawiają sobie one pytania w taki sposób, by potwierdzały ich punkt widzenia.
Innym popularnym typem błędu poznawczego utrudniającego dyskusje na forach internetowych jest efekt faworyzowania swojej grupy. Wyobraźmy sobie sytuację, w której uczestnikami forów są różni konstruktorzy. Osoby korzystające np. z drukarek 3D danej firmy mogą o wiele bardziej cenić zdanie tych, którzy używają tego samego urządzenia, nawet jeśli dyskusja nie jest związana bezpośrednio z tym tematem.
Tego typu faworyzacja jest zakorzeniona w ludzkiej psychice – ludzie mają tendencję do łączenia się w grupy i podgrupy oraz do patrzenia z góry na osoby przynależące do innych grup.
Efekt Dunninga–Krugera to zjawisko, które skutkuje nie tylko błędną samooceną, ale może też utrudniać komunikację pomiędzy osobami rozpoczynającymi przygodę z daną branżą a specjalistami w tej dziedzinie. Początkujący nie zdają sobie sprawy z tego, ile jeszcze nie wiedzą, a bardziej doświadczeni nie mogą zrozumieć punktu widzenia początkujących.
Świadomość występowania efektu Dunninga–Krugera może znacznie przyczynić się do jakości dyskusji internetowych. Jest to jednak tylko jedna ze składowych, a duży wpływ na atmosferę na forum ma też sposób, w jaki obie strony wyrażają swoje zdanie – więcej na ten temat znaleźć można w PPF:
Niektóre fora internetowe sprawiają wrażenie zamkniętych społeczności, które nie są zbyt przyjazne dla początkujących. Misją FORBOT-a jest... Czytaj dalej »
Przeczytaj powiązane artykuły oraz aktualnie popularne wpisy lub losuj inny artykuł »
forbot, forum, pomoc, psychologia
Dołącz do 30 tysięcy osób, które otrzymują powiadomienia o nowych artykułach! Zapisz się, a otrzymasz PDF-y ze ściągami (m.in. na temat mocy, tranzystorów, diod i schematów) oraz listę inspirujących DIY z Arduino i RPi.
.jpg.5a0b3aecb22f2e81a09cbd4ab073409a.jpg?aspect_ratio=3:2&width=90&height=60)
Trwa ładowanie komentarzy...